• Rijk : Animalia (dieren)
  • Stam : Chordata (chordadieren)
  • Klasse : Mammalia (zoogdieren)
  • Orde : Carnivora (roofdieren)
  • Familie : Felidae (katachtigen)
  • Geslacht : Felis
  • Ondersoort : Felis catus

Algemeen

De kat of huiskat (Felis catus) is een van de oudste huisdieren van de mens. De gedomesticeerde kat behoort tot de familie der katachtigen (Felidae). De oude soortnaam was Felis domesticus, tegenwoordig is deze vervangen door Felis catus.

Levensduur

Een kat veroudert het snelst in de eerste twee jaren van zijn leven. Hierbij moet worden opgemerkt dat een buitenkat sneller veroudert dan een kat die enkel binnen leeft. Na één jaar bereikt de kat een leeftijd die vergelijkbaar is met vijftien mensenjaren. Na twee jaar is dit vierentwintig mensenjaren. Na deze eerste twee jaar is elk kattenjaar vergelijkbaar met ongeveer vier mensenjaren. Na tien jaar kan de kat als bejaard worden beschouwd. Katten sterven gemideld na veertien tot zestien jaar. De oudste Nederlandse kat werd 28 jaar oud. Over het algemeen zijn leeftijden moeilijk te controleren, omdat katten geen geboortebewijs hebben. Raskatten hebben dit wel, maar worden gemiddeld minder oud. Er zijn berichten van katten die tot zevenendertig jaar oud zouden zijn geworden.

Anatomie

Het skelet van een kat bestaat uit 250 botten. Net als alle andere carnivoren (vleeseters) zijn katten toegerust om op prooien te jagen en ze te verslinden. Katten hebben een vrij ronde kop, korte snuit, grote ogen, gevoelige snorharen bij de bek en scherpe omhoogstaande oren. Ze hebben korte brede kaken met sterke knipkiezen en scherpe snijtanden. Katten hebben in het totaal 30 tanden. In de bovenkaak hebben ze 6 snijtanden, 2 hoektanden, 6 voorkiezen en 2 kiezen. In de onderkaak hebben ze 6 snijtanden, 2 hoektanden, 4 voorkiezen en 2 kiezen. Hun tong is bedekt met een laag ruwe papillen die goed van pas komt bij de persoonlijke verzorging.

Katten hebben vijf tenen aan beide voorpoten en vier tenen aan de achterpoten. De eerste teen bevindt zich wat hoger op de voorpoot dan de andere vier tenen. Deze eerste teen raakt tijdens het lopen de grond niet, maar wordt wel gebruikt bij de verzorging en bij het grijpen van een prooi. Aan de uiteinden van de tenen bevinden zich sterke, scherpe, gebogen klauwen. De nagels kunnen worden ingetrokken. Dit mechanisme is een onderscheidend kenmerk van de kattenfamilie Felidae. Door de nagels te scherpen aan een boom (in huis een krabplank of krabpaal) houdt een kat zijn nagels scherp. De zijkanten die uitgroeien komen dan los te zitten en worden met de tanden verwijderd waardoor de nagel op lengte blijft met een scherpe punt.

Een kat heeft een lange staart die hij gebruikt om in evenwicht te blijven en bij sociale communicatie. Het bewegingsstelsel is extreem soepel met een flexibele ruggengraat, waardoor katten erg lenig zijn. Katten kunnen zich bij een val zo keren dat ze op de poten terecht komen.

Zintuigen

De meeste katten hebben een goed gezichtsvermogen en kunnen goed in schemerig licht zien. Hun vermogen om kleuren te onderscheiden is daarentegen zwak omdat ze meer staafjes dan kegeltjes in hun ogen hebben om in schemer goed te kunnen waarnemen. Katten zijn echter niet kleurenblind en kunnen bij gehele duisternis niets waarnemen. Op de achterwand van het oog bevindt zich reflecterend weefsel, waardoor de ogen van een kat fonkelen in het donker. Het gezichtsveld van een kat bedraagt 285°, versus een mens 210°. De irissen hebben een verticale spleet als vorm. Elk oog wordt beschermd door een derde ooglid, ook wel knipvlies genoemd.

Katten kunnen uitstekend horen en zijn in staat frequenties tot 40.000 Hz of hoger waar te nemen. Ter vergelijking: een gemiddeld mens hoort frequenties tot 20.000 Hz. De oren kunnen 180° draaien. Hierdoor kunnen geluiden goed gelokaliseerd worden.

De snorharen hebben een functie bij het instinctief doorbijten van de ruggengraat van de prooi. Katten zien op korte afstand niet scherp en vertrouwen op hun uiterst gevoelige snorharen en de lange haren boven de ogen wanneer zij een prooi hanteren. Katten zonder snorharen kunnen de "coupe de grâce" ( het doden van de prooi) moeilijk uitvoeren. De haren in de vacht zijn afzonderlijk verbonden met een mechanoreceptor. Hierdoor kan informatie over de omgeving naar de hersenen worden gestuurd. De meeste katten vinden het daardoor ook prettig om aangehaald en geaaid te worden.

Een kattenneus bevat ongeveer 20 miljoen geurcellen, versus een mens 5 miljoen. De neus is vooral afgestemd op stikstof, omdat deze stof zich in rottend voedsel bevindt. Hierdoor is de kat ook goed in staat om voedsel te beoordelen op eetbaarheid.

Een kat bezit ongeveer 500 smaakpapillen, terwijl een mens er ruim 9.000 bezit. Katten laten zich dan ook voornamelijk leiden door geuren. Katten kunnen zoet, zout, zuur en bitter van elkaar onderscheiden en vinden zoet het minst aantrekkelijk. Het reukvermogen van katten is niet zo goed ontwikkeld als dat van honden.

Jagen

Katten zijn erg beweeglijk: ze kunnen snel korte afstanden afleggen en het zijn goede klimmers. In tegenstelling tot honden hebben katten een beperkt uithoudingsvermogen. Katten houden meestal niet van water, maar ze kunnen wel zwemmen. Katten jagen op hun prooi door ze geruisloos te besluipen of vanuit stilstand te bespringen. Als de kat dicht genoeg genaderd is, bespringt hij de prooi en vangt hij het dier met zijn scherpe tanden en klauwen. De neiging om langdurig met de gewonde prooi te spelen wordt bij alle katachtigen waargenomen, ook bij de gedomesticeerde kat. Het is een middel om de prooi onschadelijk te maken zonder zelf verwondingen op te lopen als deze zich door bijten verdedigt.

Rusten

Naast het jagen kunnen katten ook erg luieren. Ze houden ervan om lekker in de zon te zitten of op een warme ondergrond te gaan slapen. Dit is ook nodig, omdat die tijd de kat de mogelijkheid geeft om de relatief grote en voedzame prooi te verteren. De gemiddelde kat slaapt of luiert tweemaal zo lang als een mens.

Hygiëne

Net als leeuwen en tijgers likken ze zichzelf schoon met hun tong; vaak doen ze dit voor het slapen gaan, of na het wakker worden. De instinctieve verzorging van de vacht met tanden, speeksel met enzymen en vet uit een klier boven de staart vergt ongeveer twee uur per dag. Hierdoor slikt de kat veel losse haren in. Deze verlaten gewoonlijk via het darmkanaal het lichaam. Als de kat echter te veel haren in korte tijd binnenkrijgt, kan er een haarbal ontstaan die wordt uitgebraakt. Dit kan worden voorkomen door de kat goed te borstelen of speciale anti-haarbalsnoepjes te voeren. Langharige katten hebben overigens meer last van haarballen dan kortharige. Als een kat vergeefse pogingen doet om een haarbal uit te braken, kan er sprake zijn van verstopping. Dit kan levensbedreigend zijn en een dierenarts dient te worden geraadpleegd.

Sociaal gedrag

Katten zijn vrij solitaire dieren, net als de andere katachtigen (met uitzondering van de leeuw, die in groepen leeft). Wel bestaan er tussen katten losvaste banden in een wijd territorium die vaak familiegerelateerd zijn. Het is goed mogelijk meerdere katten als huisdier te houden omdat deze een familieband aangaan en bereid zijn een gezamenlijk territorium te delen.

Geluiden

Katten maken een laag zoemgeluid dat spinnen wordt genoemd. Het is een manier om allerlei gevoelens uit te drukken, van angst tot tevredenheid. In de omgang met mensen is het meestal een teken dat ze tevreden zijn, soms dat ze hulp nodig hebben. Het is onbekend hoe dit geluid wordt voortgebracht. Een theorie die hierover bestaat is dat de kat een grote ader, die over het middenrif loopt, kan laten trillen door spieren samen te trekken. Spinnen is een communicatiemiddel tussen kittens en moeders. Kittens kunnen spinnen als ze een week oud zijn.

Daarnaast kan een kat miauwen, mauwen, grommen, sissen, blazen, schreeuwen, piepen, klappertanden, kermen en trillen.

Paring

Poezen zijn gemiddeld twee tot drie keer per jaar krols. Dit komt het meest voor tussen januari en april, maar ook tussen juni en september. Tussen oktober en december is een poes zelden krols. Een cyclus duurt ongeveer twee weken. Hierin is de poes echter maar twee tot vier dagen vruchtbaar. Zij zal in deze periode duidelijk kenbaar maken dat zij krols is door te roepen naar potentiële paringskandidaten. De kater kan deze roep beantwoorden, waarna ze van elkaar weten dat er van beide kanten goedkeuring is.

Bij de paring bijt de kater de poes in de nek en ejaculeert snel nadat zijn penis in de vagina zit. Het uiteinde van de penis is bedekt met weerhaakjes die de ovulatie stimuleren. Een poes en kater kunnen meerder malen per dag paren. Een poes kan ook door meerdere katers worden bevrucht. Een nest kittens kan ook van verschillende vaders zijn.

Dracht

Een poes is gemiddeld negen weken drachtig. Na drie weken worden haar tepels rozerood, waarna het nog eens zes weken duurt voordat ze zal werpen. In de eerste stadia van de dracht kan een poes last krijgen van misselijkheid en in een later stadium van constipatie. In de draagtijd kan een poes één tot twee kilo in gewicht toenemen.

Werpen

De weeën beginnen ongeveer zes uur of meer voor de bevalling. De poes begint sneller adem te halen en gaat spinnen. De weeën nemen toe van ieder half uur tot elke vijftien seconden. Daarna komt de eerste kitten tevoorschijn. De poes zal daarna de navelstreng doorbijten en de kitten gaan likken om zodoende de ademhaling op gang te brengen. Het is van belang dat de kitten drinkt van de colostrum, de eerste melk.

Voor een poes die als huisdier wordt gehouden, kan twee weken voor het werpen een werpdoos worden neergezet. Na de bevalling kan de poes uit de doos, maar de kittens niet.

Kittens

Een jong katje heet een kitten. Ongeveer 66% van de kittens komt ter wereld met het hoofd eerst. Bij de geboorte is een kitten doof en blind. Na ongeveer 10 dagen kan een kitten zien en na 17 dagen werkt het gehoor. Na drie tot vier weken gaat een kitten over op vast voedsel. Dit is ook het moment waarop de moederpoes de kittens leert om gebruik te maken van de kattenbak.

In de jeugd van de kat is er een periode, tussen de 12e en 60e dag, waarin katten open staan voor indrukken en lessen. Deze inprentingsperiode is cruciaal voor het gedrag van de volwassen kat. Heeft de kat in deze tijd geen mensen gekend, dan zal hij ook nooit werkelijk te socialiseren zijn.

Als een moederpoes de uitgekozen veilige nestplaats niet veilig genoeg vindt kan ze de jongen instinctief zo nu en dan naar een andere plek brengen. Daarbij worden de jongen aan het nekvel gedragen. Een ook bij volwassen katten aanwezige reflex zorgt ervoor dat de dieren dan compleet ontspannen zijn.

Vergiftiging

Sommige stoffen die voor mensen niet giftig zijn, kunnen schadelijk zijn voor katten:

  • Alcohol
  • Cafeïne
  • Chocolade
  • Dennenolie
  • Etherische olie
  • Lelies
  • Macadamianoten
  • Tabak
  • Paracetamol

Parasieten

Een aantal inwendige en uitwendige parasieten kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van de kat:

  • Coccidia
  • Giardia
  • Hartworm
  • Lintwormen
  • Rondwormen
  • Oormijt
  • Vlooien
  • Teken

Rassen

Behalve stamboomloze huiskatten zijn er ook een veertigtal kattenrassen die gefokt worden door liefhebbers. Er valt hierbij een indeling te maken naar herkomst. Sommige kattenrassen zijn originele fenotypen die een eigen uiterlijk hebben waarmee ze al eeuwen in een bepaald gebied voorkomen, anderen zijn ontwikkeld door kruisingen of ontstaan door mutaties. Elk ras heeft een specifiek uiterlijk een een eigen raskarakter. Iemand die zich hobbymatig met het fokken van raskatten bezighoudt registreert deze onder een eigen catterynaam bij een vereniging.

Lapjeskatten kunnen vrijwel alleen vrouwelijk zijn. De tekening is genetisch bepaald doordat de twee hoofdkleuren van de kat, rood en zwart, (eumelaninen en phaeomelaninen) op de geslachtschromosomen zitten. Door een genetische afwijking (klinefelter syndroom) komt er soms een lapjeskater voor, maar die is meestal onvruchtbaar.

Voor verdere vragen kunt u natuurlijk altijd bij ons terecht.